جناب آقای تورج ژوله به عنوان دبیر هیات داوران  اولین جشنواره ملی قالی فاخر،  بیانیه هیات داوران را درخصوص شیوه داوری و پیشنهادهایی با هدف برگزاری بهتر و باشکوه تر جشنواره در مراسم اختتامیه به شرح زیر قرائت کرد:

 

 

بیانیه هیأت داوران اولین جشنوارۀ ملّی قالی فاخر

 

با سلام بر تمامی هنرمندان ایران زمین بویژه هنرمندان، متخصّصین وعلاقه مندان فرش ایران.

از سال 1388خورشیدی فرش دستباف ایران وارد عرصه ای از رقابت و رویارویی هنرمندان گشت که با هشت دوره برگزاری تا سال 1397 با نام جشنواره فرش برتر، اهداف و اُلگوهایی خاص و متفاوت از عرصه های جاری و متداول در تجارت و بازرگانی فرش دستباف را در دستور کارخود قرارداد. این اُلگوها، علاوه برانتشار در قالب دستورالعمل های اجرایی وگروه بندی فرش ها، همواره با تأکید مضاعف داورانِ هر دوره ازجشنواره بصورت بیانیه های صادر شده، نشان دهندۀ بخشی از اهداف و مسئولیت های مرکز ملی فرش ایران به عنوان دستگاه نظارتی و اجرایی دولت درعرصۀ فرش دستباف ایران بوده و هست.

هم اکنون در برگزاری اولین جشنواره ملی قالی فاخر که شالودۀ آن بر پایۀ هشت جشنوارۀ پیشین بنیان یافته، همچنان مرکز ملی فرش دستباف ایران درآیین نامۀ منتشر شده، اهداف اصلی این جشنواره را درچنین مواردی اعلام داشته است:

ترغیب به عرضۀ قالی های فاخر، ایجاد انگیزه برای ظهور استعدادها، اصل خلاقیت همراه با حفظ اصالت، برند سازی و ایجاد اُلگوهای مناسب فرشبافی، و آخرین هدف، کمک به بازاریابی قالی های تولیدی.

با توجه به موارد برشمرده، خلاصه و اهمّ معیارهای داوری نیز به شرح ذیل بوده است:

– اصل اصالت به معنی تطبیق هویت نقشه و شیوه بافت با منطقه ای که هر فرش در پرسشنامۀ ثبت نام به آن منتسب گشته.

– عاری بودن از عیوب بافت و رعایت اصول صحیح وپذیرفته شده در قالیبافی.

–  رعایت اصول رنگ گذاری و نقشه کشی.

– توجه به اصل نوآوری و خلاقیت با رعایت اصالت های بومی و هویّتی هرفرش.

 

ضوابط مذکور، از آغاز تا به امروز این جشنواره را به رقابتی هویت شناسانه برای فرش دستباف ایران مبدّل نموده است. در این دوره ازجشنوارۀ قالی فاخر، هیأت داوران با بررسی 112 قالی از مجموع 229 اثر راه یافته به بخش نهایی، نتایج داوری خود را به دبیرخانه جشنواره اعلام داشتند. بدیهی است که کسب عنوانِ قالی برگزیده در هر بخش، فقط به منزلۀ گزینش و کسبِ عنوان فاخر ازمیان قالی های ارایه شده در این جشنواره است، نه قالی منتخب درگسترۀ بافندگی کشور.

با توجه به موارد برشمرده، هیأت داوران اولین جشنوارۀ ملّیِ قالی فاخرمواردی را به شرح ذیل درقالب پیشنهاد برای مرکز ملی فرش دستباف ایران با هدف برگزاری بهتر و باشکوه تر جشنواره، و توصیه هایی را برای هنرمندان شرکت کننده، معروض می دارند.

 

این جشنواره باید به نحوی برنامه ریزی و برگزار گردد که تمامی هنرمندان فرش ایران از شرایط مناسب برای ارسال و حفاظت های فیزیکی و حفظ حقوق معنوی بویژه طرح و رنگ، اطمینان یابند. به همین دلیل باید زمان و فرصت مناسب در کنار امکانات حمل و ارسال به نحو مطلوب ازسوی مرکز ملی فرش و همکاران برگزار کننده، مهیا گردد.

 

بسیار بدیهی است که قالی های شرکت کننده درگروه های ذیربط باید از اولین ویژگی برای سنجش داوری برخوردار باشند. به دیگر سخن، محل بافت باید مشخص و بطور صریح اعلام گردد. دراین دوره از رقابت تعداد هشت درصد از قالی های شرکت داده شده فاقد هویت برای داوری بودند و این به معنای حضور 18 قالی بی نام از سوی هنرمند یا مالکِ اثربوده است. پیشنهاد می شود از دوره آتی، آثار این چنین در همان مرحله اول از دور رقابت حذف گردند.

 

آمار قالی های شرکت داده شده نشان می دهد که گروه قالی های کلاسیک شهری باف با 45 درصد از مجموع آثار معرفی شده، بیشترین سهم را در گروه های هفت گانه این دوره از رقابت به خود اختصاص داده اند. بخش نگران کننده از این آمار حضور 40 درصدی قالی های بیش از50 رج می باشد و تنها 5 درصد ازقالی های معرفی شده با اقلّ ویژگی های یک قالی فاخرِ، دارای رجشمار کمتر از 35 بوده اند و این یعنی زنگ خطر برای بخش بزرگی از سنّت و کهن اُلگو های فرشبافی ایران. موضوعی که نه تنها آمار کوچک این جشنواره بر آن صحه می گذارد، بلکه واقعیتی است که طی دو سه دهه اخیر گریبان فرش ایران را گرفته است و ضروری است از سوی مرکز ملی فرش ایران تمهیدات لازم اندیشیده شود.

همانگونه که اشاره شد، اصل تجارت و بازرگانی به عنوان آخرین شاخص در اهداف مرکز ملی فرش ایران و متعاقب آن درنحوه قضاوت و ارزیابی داوران مورد توجه بوده است.

 

با این وجود، بررسی کلی قالی های شرکت داده شده نشان می دهد که دو اصلِ مورد توجه شرکت کنندگان، قالی های ریز بافت و به احتمالی، پُرفروش و موفق دربازارِ کسب کاربوده است. جای تردیدی نیست که در جریان مطالبه گری خانواده فرش دستباف ایران از مرکز ملی فرش، می توان جشنواره ای رقابتی برای قالی های پُرفروش و مورد توجه بازار و خریداران داخلی و خارجی بدعت نهاد که فرآیند داوری وقضاوت درآن مبتنی بر مستندات و شاخص های دیگری است. اما چه توان کرد که این چنین رقابتی با اساس جشنواره قالی برتر در دوره های گذشته، و جشنواره قالی فاخر در این دوره، درتضاد آشکار است. پیشنهاد می شود یا نسبت به تغییر اُلگوها و اهداف این جشنواره تجدید نظر اساسی صورت گیرد یا دوجشنوارۀ جداگانه با اهداف متفاوت برگزار گردد.

 

اصل نوآوری و خلاقیت از اهمّ شاخص های تمامی ادوار جشنواره فرش برتر و همچنین جشنواره قالی فاخر در این دوره بوده است. از سوی دیگر، داوران جشنواره باید تا حد امکان و متکی بر تجارب خود، نسبت به رصد نمودن و بررسی خلاقیت های به ظهور رسیده وموفق هنرمندان درسال های گذشته وآثاری که دراین رقابت شرکت داده می شوند، اقدام نمایند. به همین دلیل قالی هایی که بیش از یک، دو، و حتی قریب به سه دهه ازظهور شیوه های بدیع و نوآورانۀ آنها می گذرد از ورود به بخش داوری دراین جشنواره باز می مانند. اگرچه مواجهه با چنین آثاری به منزلۀ موفقیت طولانی مدتِ برخی از نوآوری ها و شیوه های متداول است و باید ازقالی ها و صاحبان ایده های این چنین تقدیروقدردانی نمود، اما این جشنواره، رویدادی است برای عرضه و رقابت ایده ها، خلاقیت ها وابتکارات بدیع و روزآمد.

 

موضوع کپیه برداری و اقتباس از طرح ها و ایده های سایر هنرمندان از مواردی بسیار مهم و بنیادی دراین جشنواره است. چنانچه در هر مرحله از داوری، به نحوی موضوع کپیه برداری در نقشۀ یک قالی مُحرز گردد، از دور رقابت حذف خواهد شد. چنانچه این موضوع پس از اعلام نتایج نیز به نحوی تأیید گردد، نسبت به عودت جوایز اقدام و قالی دیگری که در مرحله داوری در جایگاه دوم قرار داشته، جایگزین خواهد شد.

بخش قالی های قدیمی با قدمت بیش از 50 سال، از بخش های اصلی، جذّاب و پُرمخاطب این جشنواره بوده است که احتمالا به جهت مسایل مرتبط با حمل ونقل، محافظت وسایرموارد برشمرده در ردیف اول، دراین دوره حذف گردیده است. هیأت داوران تقاضا دارند با مهیا شدن شرایط و زیر ساخت های لازم برای حضور مجموعه داران و مالکان چنین قالی هایی، امکان حضور آنان در این گروه برای دوره های آتی فراهم گردد.

 

هیأت دورانِ اولین جشنوارۀ قالی فاخر، ازمرکز ملی فرش ایران تقاضا دارند، بنا برملاحظات خاصی که در تفسیر و مفهوم برخی از واژه ها و عبارات بنیادی وجود دارد و زیرساخت اصلی برگزاری این جشنوارۀ رقابتی است، مفاهیم و معانی این عبارات و واژگان را با تمهیدات لازم و موثر، برای شرکت کنندگان بازگو و شفاف سازی نمایند. برخی از عبارات همچون فاخر، اصالت، خاستگاهِ بافت، نوآوری وخلاقیت، و همچنین اقتباس بنابر تحولات و رویدادهای گریز ناپذیر در عرصۀ بافندگی بویژه اُلگوهای رقابتی دراین جشنواره، نیازمند تفسیر و شناخت دقیق تری است.

 

گزینش قالی فاخر در هر گروه از جشنواره، به معنای کسب این عنوان برای همان فرشِ خاص می باشد و استفاده از عنوان فاخر در فروش و تجارت برای قالی های مشابه، از اصول و اخلاق حرفه ای به دور بوده و شایستۀ هنرمندان و خانوادۀ فرش ایران نیست.

در خاتمه، هیأت داوران اولین جشنوارۀ ملی قالی فاخر مراتب امتنان و تشکرخود را از ریاست و کارشناسان مرکزملی فرش ایران که در برگزاری دوباره این رویداد هنری همت نمودند، و همچنین گروه برگزارکننده دراتاق بازرگانی استان اصفهان و مجتمع توسعه ارتباطات پگاه بویژه دبیراجرایی جشنواره جناب آقای علی میرجمالی که متحمل زحمات بسیاری گردیدند اعلام داشته و امید است در سال های آتی شاهد برگزاری مستمرو باشکوه تر این جشنواره باشیم.

 

حسین استکی – حمید ذوالانواری – علی میرزازاده – سیدرضی میری – کریم میرزایی

سیدمرتضی میرمهدی – تورج ژوله

اصفهان/ یکم مردادماه 1401